Check the below Class 6 Sanskrit MCQ Chapter 7 अतिथिदेवो भव with Answers based on the latest exam pattern. Students can also read NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 7 Questions and Answers at LearnInsta.
अतिथिदेवो भव Class 6 MCQ Questions Sanskrit Chapter 7
बहुविकल्पी प्रश्नाः
(बहुविल्पीय प्रश्न)
प्रश्न 1.
गृहे कति अतिथयः सन्ति?
(क) एक:
(ख) चत्वारा:
(ग) पंञ्च ।
उत्तर :
(ख) चत्वारा:
प्रश्न 2.
राधिका कथं चलति स्मः ?
(क) कूर्दमाना
(ग) कूदमनः ।
(ख) कूदमा
उत्तर :
(क) कूर्दमाना
प्रश्न 3.
राधिका मार्जार्यै किं ददाति ?
(क) मांसं
(ख) क्षीरं
(ग) दुग्धं ।
उत्तर :
(ख) क्षीरं
प्रश्न 4.
चित्रवर्णः कः अस्ति ?
(क) शबल:
(ख) निर्बल:
(ग) तन्वी ।
उत्तर :
(क) शबल:
प्रश्न 5.
‘मन्दं मन्दं’ इति पदयोः पर्यायपदं चित्वा लिखत-
(क) हसनं हसनं
(ख) शनै: शनै:
(ग) मध्यमा – मध्यमा
उत्तर :
(ख) शनै: शनै:
प्रश्न 6.
कः वदति – ‘अतिथिदेवो भव’
(क) मातामही
(ख) पितामही
(ग) अम्बा ।
उत्तर :
(क) मातामही
प्रश्न 7.
कः अस्माकं देव भवति ?
(क) देवः
(ख) नरः
(ग) अतिथिदेवो भव
उत्तर :
(ग) अतिथिदेवो भव
प्रश्न 8.
अतिथिदेवो भव अतिथिदेवो भव इति मन्यं कः वदति ?
(क) राधिका
(ख) पितामही
(ग) मातामही।
उत्तर :
(क) राधिका
प्रश्न 9.
का सधन्यवादं राधिकां पश्यति?
(क) मातामही
(ख) तन्वी
(ग) मार्जारी।
उत्तर :
(ग) मार्जारी।
प्रश्न 10.
मार्जार्यै शावकानां कः वात्सल्येनं ददाति ?
(क) राधिका
(ख) मातामही
(ग) पितामही ।
उत्तर :
(क) राधिका
शुद्ध पदेन रिक्तस्थानं पूरयत-
(शुद्ध शब्द से रिक्त स्थान की पूर्ति कीजिए)
प्रश्न 1.
उत्तमं _________ सन्ति ।
(क) अतिथि
(ख) विशिष्टरा
(ग) मार्जारी।
उत्तर :
(ख) विशिष्टरा
प्रश्न 2.
ते तत्र _________ सन्ति ।
(क) एक:
(ख) त्रय
(ग) पञ्चः।
उत्तर :
(ग) पञ्चः।
प्रश्न 3.
गृहस्य छद्या _________
(क) च
(ख) उपरि
(ग) धरा।
उत्तर :
(ख) उपरि
प्रश्न 4.
तन्वी, मृद्वी, शबल: _________ च इति ।
(क) राधिका
(ख) भीमः
(ग) धनवी ।
उत्तर :
(ख) भीमः
प्रश्न 5.
मार्जारी
(क) पिबति
(ख) रूदति
(ग) रुदाब: ।
उत्तर :
(क) पिबति
प्रश्न 6.
सा _________ वदति ।
(क) मातामही
(ख) पितामही
(ग) राधिका।
उत्तर :
(क) मातामही
प्रश्न 7.
राधिकां आदिनं मन्यं इन _________ वदति ।
(क) शनै: शनै:
(ख) मन्दं मन्दं
(ग) वारं वारं ।
उत्तर :
(ग) वारं वारं ।
प्रश्न 8.
अतिथि: _________ देवः अस्ति ।
(क) युष्माकं
(ख) अस्माकं
(ग) युष्मत्।
उत्तर :
(ख) अस्माकं
प्रश्न 9.
मृद्वी स्पर्शेन _________ कोमला ।
(क) विना
(ख) च
(ग) अतीव ।
उत्तर :
(ग) अतीव ।
प्रश्न 10.
सा मार्जा क्षीरं _________
(क) ददाति
(ख) गृहयति
(ग) चलति ।
उत्तर :
(क) ददाति
गद्यांशं पठित्वा प्रश्नान् उत्तरत-
(गद्यांश को पढ़कर प्रश्नों के उत्तर लिखिए।)
प्रश्न 1.
राधिका एषु दिनेषु कूर्दमाना एव चलति । यतः गृहे नूतनाः अतिथयः सन्ति । ते च विशिष्टाः सन्ति । माता, पुत्रौ पुत्र्यौ च मिलित्वा ते तत्र पञ्च सन्ति । अहोरात्रं तस्याः चिन्ता एकत्र एव । गृहस्य छद्याः उपरि । तत्र एव तस्याः मनः अस्ति। कुतूहलम् अस्ति, के ते इति ? ते न अन्ये, काचित् मार्जारी तस्याः चत्वारः शावकाः च । आम्, ते एव विशिष्टाः अतिथयः । सा तु तेषां नामानि अपि चिन्तितवती – तन्वी, मृद्वी, शबलः, भीमः च इति ।
(क) एकपदेन उत्तरत-
(एक शब्द में उत्तर दीजिए ।)
(i) मार्जारी कति शावका सन्ति?
(ii) अतिथिः कीदृशां सन्ति?
(iii) कस्य मनः कुतुहल अस्ति ?
उत्तर :
(i) चत्वारा :
(ii) विशिष्टाः
(iii) राधिका ।
(ख) पूर्ण वाक्येन उत्तरत-
(पूर्ण वाक्य में उत्तर दीजिए ।)
(i) राधिका केषु दिनेषु कूर्दमाना एवं चलति ?
(ii) मार्जारी शावकानां नामानि कानि ?
(iii) मार्जारी शावकानां नामानि कः चिन्तितवती ?
उत्तर :
(i) राधिका एषु दिनेषु कूर्दमाना एव चलति ।
(ii) मार्जारी शावका नामानि – तन्वी, मृद्वी,
(iii) मार्जारी शावकानां नामानि राधिका चिन्तितवती ।
(ग) निर्देशानुसारं उत्तरत-
(निर्देश के अनुसार उत्तर दीजिए ।)
(i) ‘सा तु तेषां नामानि ‘ इति वाक्ये अव्यय पदं चित्वा लिखत-
(ii) ‘बिडाल:’ इति पदस्य पर्याय पदं लिखत-
(iii) ‘नूतना:’ इति पदस्य विपर्यय पदं लिखत-
उत्तर :
(i) तु
(ii) मार्जारी
(iii) पुरातन।
प्रश्न 2.
तन्वी आकृत्या सुन्दरी, मृद्वी स्पर्शेन अतीव कोमला । शबल: चित्रवर्णः तथा च भीमः किञ्चित् स्थूलः । मार्जारी कदा गच्छति, कदा आगच्छति एतत् सर्वम् अपि राधिका जानाति । सा मार्जार्यै क्षीरं ददाति । मार्जारी पिबति । अनन्तरं सा सधन्यवादं राधिकां पश्यति । किन्तु शावकानां समीपं राधिका गच्छति चेत् मन्दं मन्दं पृष्ठतः आगच्छति। राधिकां दृष्टवा शावकाः भीताः न भवन्ति । पितामही राधिकायाः कार्यकलापान् दृष्ट्वा हसति ।
(क) एकपदेन उत्तरत-
(एक शब्द में उत्तर दीजिए ।)
(i) कः किञ्चित् स्थूलः ?
(ii) चित्रवर्णः कः अस्ति?
(iii) राधिका मार्जार्यै किं ददाति ?
उत्तर :
(i) भीम:
(ii) शबल:
(iii) क्षीरं ।
(ख) पूर्ण वाक्येन उत्तरत-
(पूर्ण वाक्य में उत्तर दीजिए ।)
(i) सा मार्जार्यै किं ददाति?
(ii) का राधिकायाः कार्यकलापान् दृष्ट्वा हसति?
(iii) कः मन्दं मन्दं पृष्ठतः आगच्छति?
उत्तर :
(i) सा मार्जार्यै क्षीरं ददाति ।
(ii) पितामही राधिकायाः कार्यकलापान् दृष्ट्वा हसति।
(iii) मार्जारी मन्दं मन्दं पृष्ठतः आगच्छति ।
(ग) निर्देशानुसारं उत्तरत-
(निर्देश के अनुसार उत्तर दीजिए ।)
(i) ‘समीपं ‘ इति पदस्य विपर्यय पदं किं ?
(ii) ‘दृष्ट्वा’ इति पदं परिचयं दीयताम?
(iii) ‘क्षीर’ इति पदस्य पर्यायं पदं लिखत?
उत्तर :
(i) दूरे
(ii) दृश् धातु क्त्वा प्रत्यय
(iii) पयसं।
प्रश्न 3.
सा राधिकां वदति राधिके ! अतिथयः कदा आगच्छन्ति इति न जानीमः । किन्तु यदा ते अत्र आगच्छन्ति तदा तेषाम् एतादृशी सेवा करणीया । राधिका पितामह्याः कण्ठं परितः मालाम् इव हस्तौ स्थापयन्ती पृच्छति अस्तु, करोमि । किन्तु किमर्थम् ? मातामही – द ‘अतिथिदेवो भव’। सप्तमः पाठः- अतिथिदेवो भव (दीपकम् )
(क) एकपदेन उत्तरत-
(एक शब्द में उत्तर दीजिए ।)
(i) ‘कः कथयति’ इति अतिथयः कदा आगच्छति इति न जानीमः ।
(ii) ‘अतिथिदेवो भव’ कः कथयति ?
(iii) कः अस्माकं देवः अस्ति?
उत्तर :
(i) पितामही
(ii) राधिका:
(iii) अतिथि।
(ख) पूर्ण वाक्येन उत्तरत-
(पूर्ण वाक्य में उत्तर दीजिए ।)
(i) कः आदिनं मन्त्रम् इव वारं वारं वदति?
(ii) कः शावकानां वात्सल्येन वदति ?
(iii) काः राधिकां वदति?
उत्तर :
(i) राधिका आदिनं मन्त्रम् इव वारं वारं वदति।
(ii) राधिका शावकानां वात्सल्येन वदति ।
(iii) ‘अतिथिदेवो भव’ इति राधिका वदति ।
(ग) निर्देशानुसारं उत्तरत-
(i) ‘वात्सल्येन’ इति पदस्य पर्याय पदं लिखत-
(ii) ‘सा’ इति पदस्य विपर्यय पदं किं ?
(iii) ‘भवन्तुः अपि वदन्तुः’ इति पदेषु अव्यय पदं चित्वा लिखत-
उत्तर :
(i) स्नेहं
(ii) स:
(iii) अपि ।
रिक्त स्थानानि पूरयत-
(रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए ।)
(क) _________ गृहे नूतनाः अथितयः सन्ति । (यतः / यता / यतो)
(ख) ते च _________ सन्ति । (विशिष्टाः / विशिष्ट / विशिष्ठानि )
(ग) गृहस्य _________ उपैरि। (छदमा/छद्यां/छद्या:)
(घ) मार्जारी _________ गच्छति। (कदा/यदा / तदा )
(ङ) _________ राधिकां वदति। (सः /सा/ते )
उत्तर :
(क) यत:
(ख) विशिष्टाः
(ग) छद्या:
(घ) कदा
(ङ) सा
विपर्यय पदं मेलन कृत्वा लिखत-
(विलोम शब्दों का मिलान कीजिए ।)
| (क) | (ख) |
| (क) उपरि | 1. अत्र |
| (ख) तत्र | 2. न |
| (ग) आम् | 3. सः |
| (घ) सा | 4. ह्यः |
| (ङ) श्वः | 5. अध: |
उत्तर :
| (क) | (ख) |
| (क) उपरि | 5. अध: |
| (ख) तत्र | 1. अत्र |
| (ग) आम् | 2. न |
| (घ) सा | 3. सः |
| (ङ) श्वः | 4. ह्यः |
अधोलिखितानां वाक्यानां अव्ययं पदं चित्वा लिखत-
(नीचे लिखे वाक्यों में से अव्ययं पद छांटकर लिखिए।)
(क) किन्तु किमर्थम् ? _________
(ख) मार्जारी कदा गच्छति कदा आगच्छति। _________
(ग) एतत् सर्व॑म् अपि राधि का जानाति । _________
(घ) राधिकां दृष्ट्वा शाव. काः भीताः न भवन्ति । _________
(ङ) अतिथिः अस्माकं देव अस्ति इति चिन्तयतु । _________
(च) सा तन्वीं मृद्वीं शबलं भीम च। _________
(छ) यतः गृहे नूतनाः अथितयः सन्ति । _________
(ज) ते तत्र पञ्च सन्ति । _________
(झ) सा तु तेषां नामानि अपि चिन्तितवती । _________
(ञ) गुहस्य छद्याः उपरि । _________
उत्तर :
(क) किन्तु
(ख) कदा
(ग) अपि
(घ) न
(ङ) इति
(च) च
(छ) यत:
(ज) तत्र
(झ) तु
(ञ) उपरि ।
शब्दरूपाणां पूरयत-
(शब्द रूपों की पूर्ति कीजिए ।)
उत्तर :
| एकवचनम् | द्विवचनम् | बहुवचनम् |
| 1. त्वम् | युवाम् | यूयम् |
| 2. अहम् | आवाम् | वयम् |
| 3. मम | आवयोः | अस्माकम् |
| 4. पत्रं | पत्रे | पत्राणि |
| 5. पुष्पं | पुष्पे | पुष्पाणि |
MCQ Questions for Class 6 Sanskrit Chapter 7 बकस्य प्रतिकारः with Answers
उचितम्-अव्ययपदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (उचित अव्यय पद चुनकर रिक्त स्थान भरिए)
Pick out the correct Indeclinable and fill in the blanks.
कदा, सायम, अधुना, प्रातः, सह।
(क) अहम ………….. पत्रं लिखामि।
(ख) त्वम् मित्रेण ……………… खेलसि।
(ग) यूयम् ……………… विद्यालयं गच्छथ?
(घ) वयम ………….. विदयालयं गच्छामः।
(ङ) बालकाः ………………. खेलन्ति।
Answer
Answer:
(क) अधुना
(ख) सह
(ग) कदा
(घ) प्रातः
(ङ) सायम्
लट्लकार क्रियापदस्य समक्षं लङ्लकारस्य क्रियापदं लिखत- (लट्लकार अर्थात् वर्तमान काल के क्रियापद के सामने लङ्लकार अर्थात भूतकाल का क्रियापद लिखिए)
Write down the verb in past tense opposite the verb in present tense.
यथा – वदति – अवदत्
(क) कथयति – ………………..
(ख) भक्षयति – ………………..
(ग) करोति – ……………………
(घ) पश्यति – ………………..
(ङ) गच्छति – ………………….
Answer
Answer:
(क) अकथयत्
(ख) अभक्षयत्
(ग) अकरोत्
(घ) अपश्यत्
(ङ) अगच्छत्।
अधोदत्तान् प्रश्नान् उत्तरत्। (निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर लिखिए।)
Answer the following questions.
(क) शृगालः बकः च कुत्र निवसतः स्मः?
(ख) बकः किमर्थम् शृगालस्य निवासम् अगच्छत्?
(ग) शृगालः कथम् भोजनम् अयच्छत्?
(घ) शृगालः केन प्रसन्नः अभवत्?
Answer
Answer:
(क) शृगालः बकः च एकस्मिन् वने निवसतः स्मः।
(ख) बकः भोजनाय शृगालस्य निवासम् अगच्छत्।
(ग) शृगालः स्थाल्यां बकाय भोजनम् अयच्छत्।
(घ) शृगालः बकस्य निमंत्रणेन प्रसन्नः अभवत्।
कोष्ठकदत्तस्य शब्दस्थ उचितं रूपं प्रयुज्य वाक्यानि पूरयत- (कोष्ठक दत्त शब्द के उचित रूप का प्रयोग करके वाक्य पूरे कीजिए)
Using the correct form of the word in bracket and complete the sentences.
(क) शृगालः बकस्य ……………… आसीत। (मित्र)
(ख) शृगालस्य ………………. बकः प्रसन्नः अभवत्। (निमंत्रण)
(ग) बक ………………… शृगालस्य गृहम् अगच्छत्। (भोजन)
(घ) शृगालः …………….. सह दुर्व्यवहारम् अकरोत्। (बक)
(ङ) बकः अपि …………….. प्रति तादृशं व्यवहारम् अकरोत्। (शृगाल)
Answer
Answer:
(क) मित्रम्
(ख) निमंत्रण
(ग) भोजनाय
(घ) बकेन
(ङ) शृगालम्
अधोदत्तान् वाक्यांशान् संस्कृते परिवर्तयत। (निम्नलिखित वाक्यांशों को संस्कृत में बदलिए।)
Translate the following phrases into Sanskrit.
(क) एक जंगल में – ……………..
(ख) भोजन के समय – ………………..
(ग) मेरे साथ – ………………
(घ) बगुले से बोला – ………………
(ङ) प्रसन्न बगुला – …………….
(च) बगुले को दिया – …………….
(छ) बगुले का निवास – ………………
Answer
Answer:
(क) एकस्मिन् वने
(ख) भोजनकाले
(ग) मया सह
(घ) बकम् प्रति अवदत्
(ङ) प्रसन्नः बकः
(च) बकाय अयच्छत्
(छ) बकस्य निवासः
“मित्र! त्वम् अपि श्वः सायं मया सह भोजनम् करिष्यति’ इति वाक्ये कानि अव्ययपदानि?
(क) (i) …………….. (ii) ……………. (iii) …………….. (iv) …………….
Answer
Answer:
(i) अपि
(ii) श्वः
(iii) सायं
(iv) सह
यथानिर्देशम् रिक्तस्थानपूर्तिं कुरुत।
यथा- त्वम् – करिष्यसि।
(i) अहम् – …………….
(ii) सः – ……………..
(iii) यूयम् – …………….
(iv) वयम् – ………………..
(v) ते – ……………..
Answer
Answer:
(i) करिष्यामि
(ii) करिष्यति
(iii) करिष्यथ
(iv) करिष्यामः
(v) करिष्यन्ति
लङ्लकारे परिवर्तयत- (लङ्लकार में बदलिए)
Change into past tense.
यथा- सः पठति। – सः अपठत्।
(क) सः लिखति। – …………….
(ख) सः खादति। – …………………
(ग) सः हसति। – ……………….
(घ) सः वदति। – ……………….
(ङ) सः धावति। – ………………….
Answer
Answer:
(क) सः अलिखत्।
(ख) सः अखादत्।
(ग) सः अहसत्।
(घ) सः अवदत्।
(ङ) सः अधावत्।
प्रदत्तविकल्पेभ्यः उचितं पदं चित्वा वाक्यानि पूरयत। (दिए गए विकल्पों से उचित पद चुनकर वाक्यपूर्ति कीजिए।)
Pick out the correct option and complete the sentences.
1. (i) बकः केन वञ्चितः? (निमंत्रणेन, कलशेन,शृगालेन)
(ii) शृगालः कीदृशः आसीत्? (कुटिलः, संकीर्णः, प्रसन्नः)
(iii) शृगालः बकाय स्थाल्यम् किम् अयच्छत्? (निमंत्रणम्, भोजनम्, क्षीरोदनम्)
(iv) बकः किमर्थम् अगच्छत्? (परोपकाराय, खेलनाय, भोजनाय)
(v) निमंत्रणेन बकः कीदृशः अभवत्? (वञ्चितः, प्रसन्नः, दुःखितः)
Answer
Answer:
(i) शृगालेन
(ii) कुटिलः
(iii) क्षीरोदनम्
(iv) भोजनाय
(v) प्रसन्नः
2. (i) …………… सूर्यः अस्तं गच्छति ……………. अंधकारः भवति। (यथा-तथा, यदा-तदा)
(ii) त्वम् अधुना …………… गच्छसि? (कदा, कुत्र)
(iii) सः खादति, त्वम् …………… भोजनं कुरु। (एव, अपि)
(iv) मृगाः मृगैः ……………. चरन्ति। (एव, सह)
(v) ……………… मम संस्कृत-परीक्षा अस्ति। (अद्य, श्व:)
Answer
Answer:
(i) यदा-तदा
(ii) कुत्र
(iii) अपि
(iv) सह
(v) अद्य
3. (i) बकः ……………… शृगालस्य निवासम् अगच्छत्। (भोजनम्, भोजनाय, भोजनस्य)
(ii) शृगालः …………….. अवदत्। (बकाय, बकेन, बकम्)
(ii) ………………. केवलं क्षीरोदनम् अपश्यत्। (बकम्, बकः, बकस्य)
(iv) श्वः त्वं ……………. सह भोजनं कुरु। (माम्, मम, मया)
(v) शृगालः ……………… प्रति दुर्व्यवहारम् अकरोत्। (बकस्य, बकम्, बकः)
Answer
Answer:
(i) भोजनाय
(ii) बकम्
(iii) बकः
(iv) मया
(v) बकम्