We have given detailed NCERT Deepakam Class 6 Sanskrit Book Solutions Chapter 9 यो जानाति सः पण्डितः Textbook Questions and Answers come in handy for quickly completing your homework.
यो जानाति सः पण्डितः Sanskrit Class 6 Chapter 9 Question Answer NCERT Solutions
Sanskrit Class 6 Chapter 9 Question Answer यो जानाति सः पण्डितः
प्रश्न 1.
पाठस्य आधारेण निम्नलिखितानां प्रश्नानाम् एकपदेन | उत्तरं लिखन्तु । (पाठ के आधार पर निम्नलिखित प्रश्नों का उत्तर एक पद में दीजिए ।)
(क) भोजनान्ते पातुं योग्यं किम् ?
उत्तर:
तक्रम्
(ख) सर्वदेवानां वन्दनीयः कः ?
उत्तर:
महादेव: (मृत्युञ्जयः)
(ग) जयन्तः कस्य सुत: ?
उत्तर:
(गशक्रस्य (इन्द्रस्य)
(घ) लङ्कायां मिलित्वा कस्य पूर्णरूपम् अस्ति ?
उत्तर:
कुम्भकर्णस्य
प्रश्न 2.
पाठस्य आधारेण निम्नलिखितानां प्रश्नानाम् पूर्णवाक्येन उत्तरं लिखन्तु । (पाठ के आधार पर निम्नलिखित प्रश्नों का उत्तर पूर्ण वाक्य में दीजिए ।)
(क) विष्णुपदं कथं प्रोक्तम् ?
उत्तर:
विष्णुपदं ‘दुर्लभ’ प्रोक्तम् ।
(ख) कस्य आदिः अन्तः च ‘न’ अस्ति ?
उत्तर:
‘नयन’ इति पदस्य आदिः अन्तः च “न” अस्ति।
(ग) नरः काश्यां किम् इच्छति ?
उत्तर:
नरः काश्यां ‘मृत्युञ्जयम्’ इच्छति ।
(घ) कुलालस्य गृहे अर्धं किम् अस्ति ?
उत्तर:
कुलालस्य गृहे अर्धम् ‘कुम्भः’ अस्ति।
प्रश्न 3.
अधोलिखितानि शब्दरूपाणि पठन्तु अवगच्छन्तु स्मरन्तु च। (अधोलिखित शब्द – रूपों को पढ़िए, समझिए और याद कीजिए ।)
(तालिका के लिए पाठ्यपुस्तक पृ०सं० 103 देखें।)
प्रश्न 4.
उदाहरणानुसारं वाक्यानि लिखन्तु । (उदाहरण के अनुसार वाक्यों को लिखिए |)
यथा – विद्यालय: छात्रः विद्यालयस्य छात्रः गच्छति ।
(क) द्विचक्रिका चक्रम् ……… ………. भ्रमति ।
(ख) वृक्षः फलम् ……….. ……… खादति ।
(ग) छात्रा नाम …….. ……… पृच्छति।
(घ) राम: पुस्तकम् ………. ……. आनयति ।
(ङ) मन्दिरम् शिखरं ……… ……. पश्यति ।
उत्तर:
(क) द्विचक्रिकायाः चक्रम् भ्रमति ।
(ख) वृक्षस्य फलम् खादति ।
(ग) छात्रायाः नाम पृच्छति ।
(घ) रामस्य पुस्तकम् आनयति ।
(ङ) मन्दिरस्य शिखरं पश्यति ।
प्रश्न 5.
तालिकायां प्रदत्तानां शब्दानां षष्ठीविभक्तेः रूपाणि रिक्तस्थाने लिखन्तु । (तालिका में प्रदत्त शब्दों के षष्ठी विभक्ति के रूपों को रिक्तस्थान में लिखिए |)
उत्तर:
प्रश्न 6.
रिक्तस्थानेषु कुटुम्बस्य परिचयं लिखन्तु । (रिक्त स्थानों में कुटुम्ब का परिचय लिखिए |)
यथा –
मम नाम दिनेशः ।
मम पितुः नाम सुरेशः ।
(क) मम मातुः नाम ………..।
(ख) मम अनुजायाः नाम ………..।
(ग) मम पितामहाः नाम ………..।
(घ) मम पितृव्यायाः नम ………..।
(ङ) मम अग्रजस्य नाम ………..।
(च) मम पितामहस्य नाम ………..।
(छ) मम पितृव्यस्य नाम ………..।
(ज) एतत् मम कुटुम्बकम् ………..।
उत्तर:
छात्र स्वयं करें।
प्रश्न 7.
अधः श्रीरामस्य कुटुम्बस्य रेखाचित्रम् अस्ति । चित्रं दृष्ट्वा उदाहरणानुसारं वाक्यानि रचयन्तु। (नीचे श्रीराम के कुटुम्ब का रेखाचित्र है। चित्र देखकर उदाहरण के अनुसार वाक्य रचना कीजिए ।)
यथा – रामस्य पिता दशरथः ।
(रेखाचित्र के लिए पाठ्यपुस्तक पृ०सं० 106 देखें।)
उत्तर:
(क) रामस्य पुत्रः लवः ।
(ख) रामस्य माता कौशल्या ।
(ग) रामस्य पुत्रः कुश: ।
(घ) रामस्य श्वसुरः जनकः ।
(ङ) जनकस्य जामाता रामः ।
(च) रामस्य श्वश्रूः सुनयना ।
(छ) सुनयनाया: जामाता रामः ।
(ज) रामस्य अनुज लक्ष्मणः ।
(झ) लक्ष्मणस्य अग्रजः रामः ।
(ञ) लवस्य पिता रामः ।
(ट) सीता दशरथस्य स्नुषा अस्ति ।
(ठ) सीतायाः श्वसुरः दशरथः अस्ति ।
(ड) कौशल्याया: स्नुषा सीता अस्ति ।
(ढ) सीतायाः श्वश्रूः कौशल्या अस्ति ।
(ण) जनकस्य पुत्री सीता अस्ति ।
(त) सीतायाः पिता जनकः अस्ति ।
(थ) रामस्य पत्नी सीता अस्ति ।
(द) सीतायाः पतिः रामः अस्ति ।
(ध) सुनयनायाः पुत्री सीता अस्ति ।
(न) लक्ष्मणस्य भ्रातृजाया सीता अस्ति ।
(प) सीतायाः देवर: लक्ष्मणः अस्ति ।
(फ़) लवस्य माता सीता अस्ति ।
(ब) सीतायाः पुत्रः लवः अस्ति ।
प्रश्न 8.
निम्नांकित – पुस्तकसूचि मध्ये कस्य उपरि किम् अस्ति इति लिखन्तु । (निम्नांकित पुस्तक सूची में कौन-सी पुस्तक किसके नीचे है ?)
यथा –
1. लीलावत्याः उपरि पञ्चतन्त्रम् अस्ति ।
2. भगवद्गीतायाः उपरि लीलावती अस्ति ।
(पुस्तक – सूची के लिए पाठ्यपुस्तक पृ०सं० 106 देखें।)
(क) पञ्चतन्त्रम्
(ख) लीलावती
(ग) भगवद्गीता
(घ) रामायणम्
(ङ) हितोपदेश:
(च) योगशास्त्रम्
(छ) रघुवंशम्
(ज) मनुस्मृतिः
(झ) अमरकोषः
(ञ) अष्टाध्यायी
(ट) महाभारतम्
(ठ) अर्थशास्त्रम्
उत्तर:
यथा –
1. लीलावत्याः उपरि पञ्चतन्त्रम् अस्ति ।
2. भगवद्गीतायाः उपरि लीलावती अस्ति ।
(क) रामायणस्य उपरि भगवद्गीता अस्ति ।
(ख) हितोपदेशस्य उपरि रामायणम् अस्ति ।
(ग) योगशास्त्रस्य उपरि हितोपदेशः अस्ति ।
(घ) रघुवंशस्य उपरि योगशास्त्रम् अस्ति ।
(ङ) मनुस्मृतेः उपरि रघुवंशम् अस्ति ।
(च) अमरकोषस्य उपरि मनुस्मृतिः अस्ति ।
(छ) अष्टाध्याय्याः उपरि अमरकोषः अस्ति।
(ज) महाभारतस्य उपरि अष्टाध्यायी अस्ति ।
(झ) अर्थशास्त्रस्य उपरि महाभारतम् अस्ति ।
NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 9 क्रीडास्पर्धा (Old Syllabus)
अभ्यासः
प्रश्न 1.
उच्चारणं कुरुत- (उच्चारण कीजिए- Read it out.)
उत्तर:
छात्र स्वयं उच्चारणं करें।
प्रश्न 2.
निर्देशानुसारं परिवर्तनं कुरुत- (निर्देशानुसार परिवर्तन कीजिए- Transform as directed.)
यथा- अहं क्रीडामि। – (बहुवचने) – वयं क्रीडामः।
(क) अहं नृत्यामि। – (बहुवचने) – ……………….
(ख) त्वं पठसि। – (बहुवचने) – ……………….
(ग) युवां गच्छथः। – (एकवचने) – ……………….
(घ) अस्माकं पुस्तकानि। – (एकवचने) – ……………….
(ङ) तव गृहम्। – (द्विवचने) – ……………….
उत्तर:
(क) वयम् नृत्यामः।
(ख) यूयम् पठथ।
(ग) त्वम् गच्छसि।
(घ) मम पुस्तकम्।
(ङ) युवयोः गृहे।
प्रश्न 3.
कोष्ठकात् उचितं विकल्पं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत- (कोष्ठक से उचित विकल्प चुनकर रिक्त स्थान भरिए– Pick out the correct option from the bracket and fill in the blanks.)
(क) ……… पठामि। (वयम्/अहम्)
(ख) ………….. (युवाम्/यूयम्)
(ग) एतत् ……….. पुस्तकम्। (माम्/मम)
(घ) ……….. क्रीडनकानि। (युष्मान्/युष्माकम्)
(ङ) …………….. छात्रे स्वः। (वयम्/आवाम्)
उत्तर:
(क) अहम्
(ख) युवाम्
(ग) मम
(घ) युष्माकम्
(ङ) आवाम्
प्रश्न 4.
अधोलिखितानि पदानि आधृत्य सार्थकानि वाक्यानि रचयत- (निम्नलिखित पदों को आधार बनाकर सार्थक वाक्य बनाइए- Frame meaningful sentences on the basis of words given below.)
उत्तर:
- यूयम् शिक्षिका नस्यथा
- वयम् चित्राणि रचयामः।
- युवाम् कथां कथयिष्यथः।
- अहम् दूरदर्शनं पश्यामि।
- त्वम् लेख लेखिष्यसि।
- आवाम् पुस्तकं पठिष्यावः।
प्रश्न 5.
उचितपदैः वाक्यनिर्माणं कुरुत- (उचित पद से वाक्य-निर्माण कीजिए- Framesentences with appropriate words.)
मम , तव , आवयोः ; युवयोः , अस्माकम् , युष्माकम्
यथा- एषा मम पुस्तिका
(क) एतत् ………… गृहम्।
(ख) ………… मैत्री दृढा।
(ग) एषः …………… विद्यालयः।
(घ) एषा ……………. अध्यापिका।
(ङ) भारतम् ………………… देश:
(च) एतानि ………………… पुस्तकानि।
उत्तर:
(क) मम
(ख) आवयोः
(ग) युष्माकम्/अस्माकम्
(घ) तव
(ङ) अस्माकम्
(च) अस्माकम्
प्रश्न 6.
वाक्यानि रचयत- (वाक्य बनाइए- Frame sentences.)
उत्तर:
प्रश्न 7.
एकवचनपदस्य बहुवचनपदं, बहुवचनपदस्य एकवचनपदं च लिखत- (एकवचन पद का बहुवचनपद और बहुवचनपद का एकवचन पद लिखिए- write down the plural form of the word in singular and singular form of the word in plural.)
यथा-एषः
(क) सः ………….
(ख) ताः ………….
(ग) त्वम् ………….
(घ) एताः ………….
(ङ) तव ………….
(च) अस्माकम् ………….
(छ) तानि ………….
उत्तर:
(क) ते
(ख) सा
(ग) यूयम्
(घ) एषा
(ङ) युष्माकम्
(च) मम
(छ) तत्
Class 6th Sanskrit Chapter 9 क्रीडास्पर्धा Additional Important Questions and Answers
प्रश्न 1.
अधोदत्ताम् तालिकां पूरयत। (निम्नलिखित तालिका को पूरा कीजिए। Complete the table given below.)
उत्तर:
उत्तर:
उत्तर:
प्रश्न 2.
अधोदत्तानि वाक्यानि निर्देशानुसारेण परिवर्तयत। (निम्नलिखित वाक्यों को निर्देशानुसार बदलिए। Transform the sentences given below as per directions.)
(क) बहुवचने (बहुवचन में in plural)
(i) सा नृत्यति। ……………….
(ii) त्वम् खादसि। ……………….
(iii) आवाम् धावावः। ……………….
(iv) तौ नमतः। ……………….
(v) युवाम खेलथः। ……………….
उत्तर:
(i) ताः नृत्यन्ति।
(ii) यूयम् खादथा
(ii) वयम् धावामः।
(iv) ते नमन्ति।,
(v) यूयम् खेलथ।
(ख) एकवचने ( एकवचन में in singular)
(i) अस्माकं शिक्षकाः
(ii) युष्माकं वस्त्राणि।
(iii) युवयोः मित्रे।
(iv) वयम् गच्छामः।
(v) ते नमन्ति ।
उत्तर:
(i) मम शिक्षकः।
(ii) तव वस्त्रम्।
(iii) तव मित्रम्।
(iv) अहम् गच्छामि।
(v) सः नमति।
(ग) द्विवचने (द्विवचन में in plural)
(i) अहम् पठामि। …………..
(ii) त्वम् क्रीडसि। …………..
(iii) वयम् पश्यामः। …………..
(iv) सः हसति। …………..
(v) सा गायति। …………..
उत्तर:
(i) आवाम् पठावः।
(ii) युवाम् क्रीडथः।
(ii) आवाम् पश्यावः।
(iv) तौ हसतः।
(v) ते गायतः।
प्रश्न 3.
अधोदत्तानि वाक्यानि लुट्लकारे परिवर्तयत। (निम्नलिखित वाक्यों को लृट् लकार में बदलिए। Transform the following sentences into future tense.)
यथा- वयम् अध्यापकं नमामः। …………. वयम् अध्यापकं नस्यामः।
(क) बालिका भोजनं खादति। – ………….
(ख) वयम् हिमाचलप्रदेशं गच्छामः। – ………….
(ग) त्वम् संस्कृतम् पठसि। – ………….
(घ) ते चित्राणि रचयन्ति। – ………….
(ङ) बालकाः पादकन्दुक खेल खेलन्ति। – ………….
उत्तर:
(क) बालिका भोजनं खादिष्यति।
(ख) वयम् हिमाचलप्रदेशं गमिष्यामः।,
(ग) त्वम् संस्कृतम् पठिष्यसि।
(घ) ते चित्राणि रचयिष्यन्ति।,
(ङ) बालकाः पादकन्दुक खेल खेलिष्यन्ति।
प्रश्न 4.
विपरीतार्थकम् सर्वनामपदं लिखत। (विपरीतार्थक सर्वनाम पद लिखिए। Write the pronoun having the opposite meaning.)
यथा- मम तव।
(क) त्वम् – ………….
(ख) वयम् – ………….
(ग) युवाम् – ………….
(घ) आवयोः – ………….
(ङ) माम् – ………….
(च) मह्यम् – ………….
(छ) अस्माकम् – ………….
(ज) अस्मान् – ………….
उत्तर:
(क) अहम्
(ख) यूयम्
(ग) आवाम्
(घ) युवयोः
(ङ) त्वाम्
(च) तुभ्यम्
(छ) युष्माकम्
(ज) युष्मान्
प्रश्न 5.
अधोदत्ताम् तालिकां पूरयत। (निम्नलिखित तालिका को पूरा कीजिए। Complete the table given below.)
उत्तर:
उत्तर:
(ग) पठति-पठिष्यति (पठ्)
(i) भवति – (भू)
(ii) गच्छति – (गम्)
(iii) खादति – (खाद्)
(iv) लिखति – (लिख्)
(v) चलति – (चल)
(vi) क्रीडति – (क्रीड्)
उत्तर:
(i) भविष्यति
(ii) गमिष्यति
(iii) खादिष्यति
(iv) लेखिष्यति
(v) चलिष्यति
(vi) क्रीडिष्यति
बहुविकल्पीयप्रश्नाः
प्रश्न 1.
उचितं विकल्पं चित्वा रिक्तस्थानपूर्ति कुरुता (उचित विकल्प चुनकर रिक्त स्थान पूर्ति कीजिए। Pick out the correct option and fill in the blanks.)
(क)
(i) …… कुत्र गच्छथ? (युवाम्, यूयम्, युष्मान्)
(ii) विद्यालयं गच्छामः। (आवाम्, वयम्, अस्माकम्)
(iii) एतत् ………….गृहम्। (मम, मह्यम्, अस्माकम्)
(iv) एषः ………… विद्यालयः? (त्वम्, त्वाम्, तव)
(v) सा ………… अध्यापिका। (वयम्, अहम्, अस्माकम्)
उत्तर:
(i) यूयम्
(ii) वयम्
(iii) मम
(iv) तव
(v) अस्माकम्।
(ख)
(i) अद्य विद्यालये क्रीडाप्रतियोगिताः ………… । (अस्ति, स्तः, सन्ति)
(ii) आवाम् जन्तुशाला ………… (गच्छिष्याव, गमिष्यावः, गमिष्यामि)
(iii) युवाम् कथा ……….। (कथयिष्यथ, कथिष्यथः, कथयिष्यथ:)
(iv) हे बालकाः! किं यूयम् प्राचार्य …………। (मिलन्ति, मिलथ, मिलसि)
(v) छात्राः लेखम् ………… (लिखिष्यन्ति, लेखिष्यतः, लेखिष्यन्ति)
उत्तर:
(i) सन्ति
(ii) गमिष्यावः
(iii) कथयिष्यथः
(iv) मिलथ
(v) लेखिष्यन्ति।
प्रश्न 2.
उचितं विकल्पं चित्वा तालिकापूर्तिं कुरुत। (उचित विकल्प चुनकर तालिका पूरी कीजिए। Complete the table by picking out the correct option.)
(क) ………… आवयोः अस्माकम्। (मम्, मम, माम्)
(ख) माम् आवाम् ………… (अस्माकम्, वयम्, अस्मान्)
(ग) तव ………… युष्माकम्। (युवाम्, युवयोः, युवयो)
(घ) छत्रम् छत्राणि। ………… (छत्रौ, छत्राः, छत्रे)
(ङ) ………… एतौ एते।। (एतत्, एषः, एष)
उत्तर:
(क) मम
(ख) अस्मान्
(ग) युवयोः
(घ) छत्रे
(ङ) एषः