Check the below Class 6 Sanskrit MCQ Chapter 15 वृक्षाः सत्पुरुषाः इव with Answers based on the latest exam pattern. Students can also read NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 15 Questions and Answers at LearnInsta.
वृक्षाः सत्पुरुषाः इव Class 6 MCQ Questions Sanskrit Chapter 15
बहुविकल्पी प्रश्नाः
(बहुविकल्पी प्रश्न)
प्रश्न 1.
नद्यः केन कारणेन वहन्ति ?
(क) परोपकाराय
(ग) आकाशाय
(ख) स्वयं
उत्तर :
(क) परोपकाराय
प्रश्न 2.
परोपकाराय काः वहन्ति ?
(क) जलं
(ख) वारिं
(ग) नद्य:
उत्तर :
(ग) नद्य:
प्रश्न 3.
वृक्षाः किमर्थम् फलन्ति ?
(क) परोपकाराय
(ख) पत्राय
(ग) जनाय
उत्तर :
(क) परोपकाराय
प्रश्न 4.
परोपकाराय काः दुहन्ति ?
(क) वृषभ:
(ख) गावः
(ग) सिंह:
उत्तर :
(ख) गावः
प्रश्न 5.
इदम् शरीरम् किमर्थम् अस्ति ?
(क) इदम्
(ख) अस्ति
(ग) परोपकाराय
उत्तर :
(ग) परोपकाराय
प्रश्न 6.
दशपुत्रसमः कः भवति ?
(क) नद्यः
(ख) द्रुमः
(ग) वारि
उत्तर :
(ख) द्रुमः
प्रश्न 7.
नद्यः किं न पिबन्ति ?
(क) दुग्धं
(ख) अम्भः
(ग) पुष्पं
उत्तर :
(ख) अम्भः
प्रश्न 8.
वृक्षः किं यच्छति?
(क) पत्रं
(ख) जलं
(ग) बालकः
उत्तर :
(क) पत्रं
प्रश्न 9.
सत्पुरुषा इव के सन्ति?
(क) नरः
(ख) वृक्षाः
(ग) सज्जनाः
उत्तर :
(ख) वृक्षाः
प्रश्न 10.
वृक्षाः स्वयं कानि न खादन्ति ?
(क) फलानि
(ख) जलं
(ग) छायां
उत्तर :
(क) फलानि
उचित क्रिया पदानि चित्वा लिखत- (उचित क्रिया पद चुनकर लिखए)
प्रश्न 1.
वृक्षाः स्वयं सूर्यस्य आतपे ………. ।
(क) तिष्ठति
(ख) तिष्ठतः
(ग) तिष्ठन्ति
उत्तर :
(ग) तिष्ठन्ति
प्रश्न 2.
अतः ते सत्पुरुषाः इव ………. ।
(क) सन्ति
(ख) स्तः
(ग) अस्ति
उत्तर :
(क) सन्ति
प्रश्न 3.
र्य सज्जनाः ……….. ।
(क) भवन्ति
(ख) भवसि
(ग) भवामि
उत्तर :
(क) भवन्ति
प्रश्न 4.
सर्वे वृक्षारोपणं ……….. ।
(क) करोतु
(ख) कुर्वन्तु
(ग) कुर्मः
उत्तर :
(ख) कुर्वन्तु
प्रश्न 5.
वृक्षाणां जन्म श्रेष्ठम् .
(क) अस्ति
(ख) स्तः
(ग) सन्ति
उत्तर :
(क) अस्ति
प्रश्न 6.
सर्वेषां जीवानाम् उपकाराय
(क) भवसि
(ख) भवति
(ग) भवन्ति
उत्तर :
(ख) भवति
प्रश्न 7.
वृक्षः स्वयं न ……….।
(क) खादसि
(ख) भवन्ति
(ग) खादति
उत्तर :
(ग) खादति
प्रश्न 8.
अतः वृक्षाः धन्याः ………!
(क) अस्ति
(ख) सन्ति
(ग) स्त
उत्तर :
(ख) सन्ति
प्रश्न 9.
नद्यः स्वीयं जलं स्वयं न ……… ।
(क) पिबन्ति
(ख) पिबतः
(ग) पिबति
उत्तर :
(क) पिबन्ति
प्रश्न 10.
मेघाः अपि जलं ………..।
(क) वर्षति
(ख) वर्षन्ति
(ग) वर्षतः
उत्तर :
(ख) वर्षन्ति
श्लोकान् पठित्वा प्रश्नान् उत्तरत-
(श्लोक को पढ़कर प्रश्नों के उत्तर दीजिए)
प्रश्न 1.
छायामन्यस्य कुर्वन्ति तिष्ठन्ति स्वयमातपे । फलान्यपि परार्थाय वृक्षाः सत्पुरुषा इव ॥
(क) एक पदेन उत्तरत-
(एक पद में उत्तर दीजिए)
(i) सत्पुरुषाः इव कः ?
(ii) छायाम् कस्य कुर्वन्ति ?
(iii) स्वयं आतपे कः तिष्ठन्ति ?
उत्तर :
(i) वृक्षाः
(ii) अन्यस्य
(iii) वृक्षा:
(ख) पूर्ण वाक्येन उत्तरत-
(पूर्ण वाक्यों में उत्तर दीजिए)
(i) वृक्षाः कस्य छायां कुर्वन्ति ?
(ii) वृक्षाः कानि न खादन्ति ?
उत्तर :
(i) वृक्षाः अन्यस्य छायां कुर्वन्ति ।
(ii) वृक्षाः फलानि न खादन्ति ।
(ग) निर्देशानुसारं उत्तरत-
(निर्देश के अनुसार उत्तर दीजिए)
(i) ‘स्वयमातपे’ इति पदे सन्धिच्छेदं चित्वा लिखत ।
(क) स्वय + आतपे
(ख) स्वयम् + आतपे
(ग) स्व + आतपे
उत्तर :
(ख) स्वयम् + आतपे
(ii) ‘कुर्वन्ति’ इति पदस्य पुरुषः वचनं च लिखत |
(क) प्रथम पुरुषः एकवचनं
(ख) प्रथमपुरुषः द्विवचनं
(ग) प्रथमपुरुषः बहुवचनम्
उत्तर :
(ग) प्रथम पुरुषः बहुवचनम्
(iii) ‘सत्पुरुषा’ इति पदस्य पर्याय पदं चित्वा लिखत ।
(क) वृक्षाः
(ख) नरा:
(ग) पशवः
उत्तर :
(क) वृक्षा:
प्रश्न 2.
दशकूपसमा वापी दशवापीसमो ह्रदः । दशह्रदसमः पुत्रः दशपुत्रसमो द्रुमः ॥ अहो एषां वरं जन्म सर्वप्राण्युपजीवनम् । सुजनस्येव येषां वै विमुखा यान्ति नार्थिनः ॥
(क) एक पदेन उत्तरत-
(एक पद में उत्तर दीजिए)
(i) दशपुत्रसमः कः भवति ?
(ii) दशवापी समानः एक कः भवति ?
(iii) दश ह्रदसमः कः अस्ति?
उत्तर :
(i) द्रुमः
(ii) ह्रद :
(iii) वापी
(ख) पूर्ण वाक्येन उत्तरत-
(पूर्ण वाक्यों में उत्तर दीजिए )
(i) अर्थिनः केभ्यः विमुखाः न यान्ति ?
(ii) कः आशानुरूपं फलानि पुष्पाणि छायां च यच्छन्ति ?
(iii) कस्य जीवनं उपकाराय भवति ?
उत्तर :
(i) अर्थिनः वृक्षेभ्यः विमुखा न यान्ति ।
(ii) वृक्षा: आशानुरूपं फलानि, पुष्पाणि छायां च यच्छन्ति ।
(iii) वृक्षस्य जीवनं उपकाराय भवति ।
(ग) निर्देशानुसार उत्तरत-
( निर्देश के अनुसार उत्तर दीजिए )
(i) ‘परोपकाराय ‘ इति पर्याय पदं चित्वा लिखत ।
(क) परेषां
(ख) उपकाराय
(ग) जनाय
उत्तर :
(ख) उपकाराय
(ii) ‘वृक्षाणां’ इति पदे विभक्तिं चित्वा लिखत ।
(क) प्रथमा विभक्ति
(ख) सप्तमी विभक्ति
(ग) षष्ठी विभक्ति
उत्तर :
(ग) षष्ठी विभक्ति
(iii) ‘हितं’ इति पदं विपर्यय पदं चित्वा लिखत ।
(क) जन:
(ख) अहितं
(ग) विपरीतं
उत्तर :
(ख) अहितं
प्रश्न 3.
परोपकाराय फलन्ति वृक्षाः परोपकाराय वहन्ति नद्यः । परोपकाराय दुहन्ति गावः परोपकाराय इदं शरीरम् ॥
पुष्प-पत्र – फलच्छाया- -मूल- – वल्कल – दारुभिः । धन्या महीरुहा येषां विमुखा यान्ति नार्थिनः ॥
(क) एक पदेन उत्तरत-
(एक पद में उत्तर दीजिए)
(i) परोपकाराय के फलन्ति ?
(ii) परोपकाराय काः वहन्ति ?
(iii) परोपकाराय काः दुहन्ति ?
उत्तर :
(i) वृक्षाः
(ii) नद्य:
(iii) गाव:
(ख) पूर्ण वाक्येन उत्तरत-
(पूर्ण वाक्यों में उत्तर दीजिए )
(i) इदं शरीरं किमर्थम् अस्ति ?
(ii) वृक्षाः अस्मभ्यं किं किं यच्छन्ति?
(iii) के धन्याः ?
उत्तर :
(i) इंदम् शरीरं परोपकाराय अस्ति ।
(ii) वृक्षाः अस्मभ्यं फलं, पुष्पं, छायां, वल्कलः दारुभिः च यच्छन्ति ।
(iii) महीरुहाः धन्या ।
(ग) निर्देशानुसार उत्तरत-उत्तराणि-
(निर्देश के अनुसार उत्तर दीजिए)
(i) ‘फलन्ति’ इति अत्र कः लकारः अस्ति ?
(क) लट् लकार
(ख) लृटलकार
(ग) लोट् लकार
उत्तर :
(क) लट्लकार
(ii) ‘परोपकाराय ‘ इति पदे कः विभक्ति चित्वा लिखत |
(क) पञ्चमी विभक्ति
(ख) चतुर्थी विभक्ति
(ग) पञ्चमी विभक्ति
उत्तर :
(ख) चतुर्थी विभक्ति
(iii) ‘नार्थिन: ‘ सन्धिच्छेदं चित्वा लिखत-
(क) ना + अर्थिनः
(ख) अर्थिनः
(ग) न + अर्थिनः
उत्तर :
(ग) न + अर्थिनः
प्रश्न 4.
पिबन्ति नद्यः स्वयमेव नाम्भः स्वयं न खादन्ति फलानि वृक्षाः । नादन्ति सस्यं खलु वारिवाहाः परोपकाराय सतां विभूतयः ॥
(क) एक पदेन उत्तरत- (एक पद में उत्तर दीजिए)
(i) जलं का न पिबन्ति ?
(ii) के फलानि न खादन्ति ?
उत्तर :
(i) नद्यः
(ii) वृक्षाः
(ख) पूर्ण वाक्येन उत्तरत-
(पूर्ण वाक्यों में उत्तर दीजिए)
(i) नद्यः किं न पिबन्ति ?
(ii) केषां विभूतयः परोपकाराय भवन्ति ?
उत्तर :
(i) नद्यः अम्भः न पिबन्ति ।
(ii) सतां विभूतयः परोपकाराय भवन्ति ।
(ग) निर्देशानुसारं उत्तरत-
( निर्देश के अनुसार उत्तर दीजिए )
(i) ‘अम्भ:’ इति पदस्य पर्याय पदं चित्वा लिखत-
(क) दुग्धं
(ख) जलं
(ग) खलु
उत्तर :
(ख) जलं
(ii) ‘वृक्षा:’ इति पदं विक्तिं चित्वा लिखत ।
(क) प्रथमा विभक्तिः
(ख) तृतीय विभक्ति
(ग) द्वितीया विभक्ति
(i) नद्य:
(ii) वृक्षाः
उत्तर :
(क) प्रथमा विभक्तिः
रेखांकित पदानि आधृत्य प्रश्न निर्माण कुरुत-
(रेखांकित पदों को लेकर प्रश्न निर्माण कीजिए)
(क) नद्यः अम्भं स्वयं न पिबति ।
(ख) दशपुत्रसम: द्रुमः भवति ।
(ग) सत्पुरुषाः इव वृक्षाः सन्ति ।
(घ) वृक्षाः अन्यस्य छायाम कुर्वन्ति ।
(ङ) वृक्षाः फलानि न खादन्ति ।
उत्तर :
(क) नद्यः किम् स्वयं न पिबन्ति ?
(ख) दशपुत्रसमः कः भवति ?
(ग) सत्पुरुषा इव के सन्ति?
(घ) वृक्षाः कस्य छायां कुर्वन्ति ?
(ङ) वृक्षाः कानि न खादन्ति ?
पट्टिकात् समानार्थक पदानि चित्वा लिखत-
पट्टिका – महीरुहाः, वारिवाहाः, याचकाः, अम्भः, सज्जनाः
(i) मेघाः ___________
(ii) अर्थिनः ___________
(iii) वृक्षाः ___________
(iv) सत्पुरुषाः ___________
(v) जलम् ___________
उत्तर :
(i) मेघाः – वारिवाहाः
(ii) अर्थिनः – याचकाः
(iii) वृक्षा: – महीरुहाः
(iv) सत्पुरुषाः – सज्जनाः
(v) जलं – अम्भः
अधोलिखितानां श्लोकानां अन्वयस्य रिक्त स्थानानि पूरयत-
(नीचे लिखे श्लोकों के अन्वय के रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए)
प्रश्न 1.
परोपकाराय फलन्ति वृक्षाः परोपकाराय वहन्ति नद्यः । परोपकाराय दुहन्ति गावः परोपकाराय इदं शरीरम् ॥ पट्टिका – परोपकाराय फलन्ति, शरीरं, दुहन्ति अन्वयः वृक्षाः परोपकाराय (1) ___________ नद्यः (2) ___________ वहन्ति, गावः परोपकाराय (3) ___________ परोपकाराय इदं (4) ____________।
उत्तर :
(1) फलन्ति
(2) परोपकाराय
(3) दुहन्ति
(4) शरीरं ।
प्रश्न 2.
पिबन्ति नद्यः स्वयमेव नाम्भः
स्वयं न खादन्ति फलानि वृक्षाः ।
नादन्ति सस्यं खलु वारिवाहाः
परोपकाराय सतां विभूतयः ॥
पट्टिका – खादन्ति, वारिवाहाः, अम्भ, विभूतयः
अन्वयः – नद्य: (1) ___________ स्वयम् एव न पिबन्ति । वृक्षाः अपि फलानि स्वयं न (2) ___________ । (3) ___________ सस्यं न अदन्ति खलु सतां (4) ___________ परोपकाराय (भवन्ति) ।
उत्तर :
(1) अम्भ:
(2) खादन्ति
(3) वारिवाहा:
(4) विभूतयः ।
श्लोकान् मेलनं कृत्वा लिखत-
(श्लोकों का मेल करके लिखिए)
| (क) | (ख) |
| (क) फलान्यपि परा. र्थाय | (1) सर्वप्राण्युपजीवनम् |
| (ख) दशकूपसमावापी | (2) मूल-वल्कल- दारुभिः । |
| (ग) अहो एषां वरं जन् | (3) परोपकाराय इदं शरीरम् । |
| (घ) परोपकाराय दुहन्ति गाव: | (4) वृक्षाः सत्पुरुषा इव । |
| (ङ) पुष्प-पत्र फलच्छाया | (5) स्वयं न खादन्ति फलानि वृक्षाः । |
| (च) पिबन्ति नद्यः स्वयमेव नाम्भः | (6) दशवापीसमो हृदः । |
उत्तर :
| (क) | (ख) |
| (क) फलान्यपि परा. र्थाय | (4) वृक्षाः सत्पुरुषा इव । |
| (ख) दशकूपसमावापी | (6) दशवापीसमो हृदः । |
| (ग) अहो एषां वरं जन् | (1) सर्वप्राण्युपजीवनम् |
| (घ) परोपकाराय दुहन्ति गाव: | (3) परोपकाराय इदं शरीरम् । |
| (ङ) पुष्प-पत्र फलच्छाया | (2) मूल-वल्कल- दारुभिः । |
| (च) पिबन्ति नद्यः स्वयमेव नाम्भः | (5) स्वयं न खादन्ति फलानि वृक्षाः । |
MCQ Questions for Class 6 Sanskrit Chapter 15 मातुलचन्द्र with Answers
मञ्जूषायाः सहायतया रिक्तस्थानानि पूरयत। (मञ्जूषा की सहायता से रिक्त स्थान भरिए।)
Fill in the blanks with help from the box.
दास्यसि, कुत्र, मातुल, गीतिम्, कुतः
(क) त्वरितमेहि मां श्रावय …………….. ।
ख) ……………… आगच्छसि मातुलचन्द्र?
(ग) ……………. गमिष्यसि मातुलचन्द्र?
(घ) ………….. ! किरसि कथं न स्नेहम्?
(ङ) मह्यम् ……………… मातुलचन्द्र?
Answer
Answer:
(क) गीतिम्
(ख) कुतः
(ग) कुत्र
(घ) मातुल
(ङ) दास्यसि।
मञ्जूषात् समानार्थकं पदं चित्वा रिक्तस्थाने लिखत। (मञ्जूषा से समानार्थक शब्द चुनकर सामने रिक्त स्थान में लिखिए।)
Pick out the word having similar meanings and write down in the blank space.
त्वरितम्, आयासि, एहि, आकाशः, प्रीतिम्, गेहम्
(क) आगच्छसि …………….
(ख) आगच्छ ……………..
(ग) गगनम् ……………..
(घ) शीघ्रम् …………..
(ङ) गृहम् ……………
(च) स्नेहम्। …………..
Answer
Answer:
(क) आयासि
(ख) एहि
(ग) आकाशः
(घ) त्वरितम्
(ङ) गेहम्
(च) प्रीतिम्।
भिन्नप्रकृतिकम् पदं चिनुत। (भिन्न प्रकृति वाला पद चुनिए।)
Pick out the word that is different from the rest.
(क) बालिका, बालकः, बालकौ, गृहम्।
(ख) आगमिष्यति, आनयति, आगच्छति, आगच्छ।
(ग) कदा, कः, कुत्र, कुतः।
(घ) छात्रान्, छात्रेभ्यः, छात्राणाम्, छात्रस्य।
Answer
Answer:
(क) बालको
(ख) आगच्छ
(ग) कः
(घ) छात्रस्य।
मञ्जूषात् उचितम् अव्ययपदं चित्वा अधोदत्तान् प्रश्नान् पूरयत- (मञ्जूषा से उचित अव्ययपद चुनकर निम्नलिखित प्रश्न पूरे कीजिए)
Pickout the appropriate indeclinable from the box and complete the questions given below.
किम्, कदा, कुतः, कथम्, कुत्र
(क) बालक! त्वम् इदानीं ……………. गच्छसि?
(ख) बालिके! त्वम् इदानीं ……………. आगच्छसि?
(ग) ……………….. त्वम इदानीं आपणम गच्छसि?
(घ) …………… प्रयास्यसि मातुलचन्द्र?
(ङ) छात्राः विद्यालयात् ……………….. आगच्छन्ति?
Answer
Answer:
(क) कुत्र
(ख) कुतः
(ग) किम्
(घ) कथम्
(ङ) कदा।
उचितेन विकल्पस्य प्रयोगे वाक्यपूर्तिं कुरुत। (उचित विकल्प चुनकर वाक्य पूर्ति कीजिए।
Complete the sentences by using the correct option.
1. (i) कथमायासि न भो! मम ……………. (स्नेहम्, गेहम्, मातुलम्)
(ii) त्वरितमेहि मां श्रावय …………… । (नीतिम्, प्रीतिम्, गीतिम्)
(ii) नैव दश्यते क्वचिद ………………… । (अवकाशः. नीलाकाशः, चन्द्रः)
(iv) …………….. तव चन्द्रिकावितानम्। (तारकखचितम्, धवलम्, सितपरिधानम्)
(v) मातुल! किरसि ………………… न स्नेहम्? (किम्, मम, कथम्)
Answer
Answer:
(i) गेहम्
(ii) गीतिम्
(iii) अवकाशः
(iv) धवलम्
(v) कथम्।
2. (i) कुत्र …………….. मातुलचन्द्र? (गमिष्यति, गमिष्यन्ति, गमिष्यसि)
(ii) किं त्वं ……………… उपहारं दास्यसि? (माम्, मम्, मह्यम्)
(iii) कुतः आगच्छसि (मातुलचन्द्रः, मातुलः, मातुलचन्द्र)
(iv) ……………… ! वर्धय मे प्रीतिम्। (प्रिय मातुलः, प्रिय मातुल, प्रियः मातुलः)
(v) मातुलचन्द्रः कुत्र ……………….? (गमिष्यसि, गमिष्यति, गमिष्यामि)
Answer
Answer:
(i) गमिष्यसि
(ii) मह्यम्
(iii) मातुलचन्द्र
(iv) प्रिय मातुल
(v) गमिष्यसि।
उचितं विकल्पं चित्वा प्रश्नान् उत्तरत- (उचित विकल्प चुनकर प्रश्नों के उत्तर दीजिए)
Pick out the correct option and answer the questions.
(क) अस्मिन् बालगीते मातुलः कः अस्ति? (सूर्यः, चन्द्रः, बालकः)
(ख) बालकः कं सम्बोधयति? (आकाशम्, चन्द्रिकावितानम्, मातुलचन्द्रम्)
(ग) नीलाकाशः कीदृशः वर्तते? (विस्तृतः, धवलः, प्रियः)
(घ) सितपरिधानम् कथं खचितम्? (स्नेहेन, चन्द्रिकया, तारकै:)
(ङ) मातुलचन्द्रः कुत्र न आयाति/आगच्छति। (गेहम्, आकाशम्, स्नेहम्)
Answer
Answer:
(क) अस्मिन् बालगीते चन्द्रः मातुलः वर्तते।
(ख) बालकः मातुलचन्द्रम् सम्बोधयति।
(ग) नीलाकाशः विस्तृतः वर्तते।
(घ) सितपरिधानम् तारकैः खचितम्।
(ङ) मातुलचन्द्रः गेहम् न आयाति।