Check the below Class 6 Sanskrit MCQ Chapter 14 माधवस्य प्रियम् अङ्गम् with Answers based on the latest exam pattern. Students can also read NCERT Solutions for Class 6 Sanskrit Chapter 14 Questions and Answers at LearnInsta.
माधवस्य प्रियम् अङ्गम् Class 6 MCQ Questions Sanskrit Chapter 14
बहुविकल्पी प्रश्नाः
(बहुविकल्पी प्रश्न)
प्रश्न 1.
मम कारणेन माधवः चलति । कः कथयति ?
(क) नयनं
(ख) पादः
(ग) मुखः
उत्तर :
(ख) पादः
प्रश्न 2.
बालकस्य नामः किं आसीत्?
(क) मोहन:
(ख) मदन:
(ग) माधवः
उत्तर :
(ग) माधवः
प्रश्न 3.
माधवः मम कारेण लिखति । कः कथयति ?
(क) हस्त:
(ख) पाद:
(ग) कर्णः
उत्तर :
(क) हस्त:
प्रश्न 4.
माधवः किमपि द्रष्टुं शक्नोति स्मः । कः कथयति ?
(क) नयनं
(ग) हस्तः
(ख) पादः
उत्तर :
(क) नयनं
प्रश्न 5.
माधव मंम कारणेन शिक्षकस्य उपदेशं श्रुत्वा ज्ञानं वर्धयति। कः कथयति ।
(क) नयनं
(ख) कर्ण:
(ग) पादः
उत्तर :
(ख) कर्ण:
प्रश्न 6.
माधवः मम कारणेन भोजनं करोति । कः कथयति ?
(क) उदर:
(ख) पादः
(ग) मुखं
उत्तर :
(ग) मुखं
प्रश्न 7.
भवतु भवतु कोलाहलं न कुर्वन्तु । कः कथयति ?
(क) उदर:
(ख) पादः
(ग) नयनं
उत्तर :
(क) उदर:
प्रश्न 8.
कः विचारयति बोधयति च ?
(क) मोहन:
(ख) माधवः
(ग) राघवः
उत्तर :
(ख) माधवः
प्रश्न 9.
भवन्तः सर्वेऽपि मम प्रियाः । कः कथयति ?
(क) माधवः
(ख) राघवः
(ग) रघुः
उत्तर :
(क) माधवः
प्रश्न 10.
माधवः उदरेण पाचनात् कः प्राप्नोति ?
(क) भक्तिंम्
(ख) शक्तिं
(ग) क्रान्ति
उत्तर :
(ख) शक्तिं
शुद्ध वाक्यं चिनुत-
(शुद्ध वाक्य चुनिए)
प्रश्न 1.
माधवः एकः बालकः ……….. ।
(क) आसीत्
(ख) स्तः
(ग) स्मः
उत्तर :
(क) आसीत्
प्रश्न 2.
परस्परं ………. कुर्वन्ति स्म ।
(क) परस्परं
(ख) चर्चा
(ग) विवाद
उत्तर :
(ख) चर्चा
प्रश्न 3.
मम कारणेन ……… चलति ।
(क) राघवः
(ख) माधवः
(ग) मोहनः
उत्तर :
(ख) माधवः
प्रश्न 4.
हस्त ………. वदति ।
(क) क्षणं
(ख) वदति
(ग) अनुक्षणं
उत्तर :
(ग) अनुक्षणं
प्रश्न 5.
कर्णः स्मितं ….कथयति ।
(क) कृत्वा
(ख) नत्वा
(ग) पठित्वा
उत्तर :
(क) कृत्वा
प्रश्न 6.
शिक्षकस्य उपदेशं श्रुत्वा वर्धयति ।
(क) अज्ञानं
(ख) ज्ञानं
(ग) जन्म:
उत्तर :
(ख) ज्ञानं
प्रश्न 7.
भवन्तः सर्वे………. भवन्ति ।
(क) अबलाः
(ख) निर्बला :
(ग) सबलाः
उत्तर :
(ग) सबलाः
प्रश्न 8.
अहं मुखेन ……….करोमि ।
(क) भोजनं
(ख) उदरं
(ग) पादः
उत्तर :
(क) भोजनं
प्रश्न 9.
माधवः ………. बोधयति च ।
(क) माधवः
(ख) विचारयति
(ग) बोधयति
उत्तर :
(ख) विचारयति
प्रश्न 10.
भवन्तः ………. श्रेष्ठाः ।
(क) सर्वेऽपि
(ख) अतः
(ग) अपि
उत्तर :
(क) सर्वेऽपि
गद्यांश पठित्वा प्रश्नान् उत्तरत-
(गद्यांश को पढ़कर प्रश्नों के उत्तर दीजिए)
प्रश्न 1.
माधवनामकः एकः बालकः आसीत् । स: स्वप्ने स्वशरीरस्य अङ्गानि दृष्टवान् । तानि परस्परं चर्चां कुर्वन्ति स्म । पादः वदति – अहं श्रेष्ठः । मम कारणेन माधवः चलति । हस्तः अनुक्षणं वदति – अरे अरे! मम कारणेन माधवः लिखति, गृहकार्यं करोति, वस्तूनि आनयति च । अतः अहम् एव श्रेष्ठः । मां विना माधवः किमपि द्रष्टुं शक्नोति किम् ? इति नयनं वदति । कर्णः स्मितं कृत्वा कथयति – माधवः यदा मार्गे गच्छति तदा पृष्ठतः यानानां ध्वनिं यदि न शृणोति सावधानः च न भवति, तर्हि दुर्घटना भवेत् । माधवः मम कारणेन एव शिक्षकस्य उपदेशं श्रुत्वा ज्ञानं वर्धयति, सङ्गीतं श्रुत्वा आनन्दं च अनुभवति ।
(क) एकपदेन उत्तरत-
(एक पद में उत्तर दीजिए)
(i) बालकः किं नामः आसीत्?
(ii) स्व अङ्गानि विषये किं कर्तुं पश्यति?
(iii) के परस्परं चर्चा कुर्वन्ति स्म ?
उत्तर :
(i) माधव:
(ii) चर्चा
(iii) अङगानि
(ख) पूर्ण वाक्येन उत्तरत-
(पूर्ण वाक्य में उत्तर दीजिए)
(i) हस्तः किं वदति?
(ii) माधव कं विना द्रष्टुम् न शक्नोति स्म ?
(iii) माधवः कस्य माध्यमेन सङ्गीतं आनन्दं अनुभवति ?
उत्तर :
(i) मम कारणेन माधवः लिखति, गृहकार्यं करोति, वस्तूनि आनयति च । हस्तः वदति ।
(ii) माधव: नयनं विना द्रष्टुम् न शक्नोति स्म।
(iii) माधव: कर्ण: माध्ययेन सङगीतं आनन्दं अनुभवति ।
(ग) निर्देशानुसारं उत्तरत-
(निर्देश के अनुसार उत्तर दीजिए)
(i) ‘आसीत’ पदे कः लकारः अस्ति ?
(ii) ‘अहम् एव श्रेष्ठः ‘ पदानां अव्यय पदं चित्वा लिखत ?
(iii) ‘नयनं’ इति पर्याय पदं लिखत ।
उत्तर :
(i) लङ् लकार
(ii) एव
(iii) नेत्रम्
प्रश्न 2.
झटिति मुखं सूचयति – ‘भोः ! सर्वे शृण्वन्तु, माधवः मम कारणेन भोजनं करोति, भाषणं करोति, शिक्षकस्य प्रश्नस्य उत्तरं वदति। मम साहाय्येन उदरमपि भोजनं प्राप्नोति ।
भवन्तः सर्वे सबलाः भवन्ति । अतः अहम् एव श्रेष्ठः ‘। उदरं सूचयति ‘भवतु भवतु कोलाहलं न कुर्वन्तु । वयं सर्वे माधवम् एव पृच्छाम, कः श्रेष्ठः ‘ इति । माधव: विचारयति बोधयति च-‘मम शरीरस्य सर्वाणि अङ्गानि मम कृते उपकारकाणि सन्ति । अहं नयनाभ्यां पश्यामि कर्णाभ्यां शृणोमि मुखेन भाषणं करोमि भोजनं करोमि च, उदरेण पाचनात् शक्तिं प्राप्नोमि पादाभ्यां च चलामि । अतः भवन्तः सर्वेऽपि श्रेष्ठाः । भवन्तः सर्वेऽपि मम प्रियाः ।
(क) एक पदेन उत्तरत-
(एक पद में उत्तर दीजिए)
(i) माधवः काभ्याम् चलति ?
(ii) माधवः काभ्याम् पश्यति?
(iii) सः उदरेण पाचनात् किं प्राप्नोति ?
उत्तर :
(i) पाद: / चरणम्
(ii) नयनं
(iii) शक्तिं
(ख) पूर्ण वाक्येन उत्तरत (पूर्ण वाक्य में उत्तर दीजिए )
(i) सर्वाणि अङगानि कीदृशानि सन्ति?
(ii) माधव मुखेन किम् किम् करोति ?
(iii) माधवः उदरं कः कथयति ?
उत्तर :
(i) माधव मुखेन भोजनं करोति, भाषणं करोति शिक्षकस्य उत्तरं वदति, मम साहाय्येन उदरमपि भोजनं प्राप्नोति भवन्तः सर्वे सबलाः भवन्ति ।
(ii) सर्वाणि अङगानि उपकारकाणि सन्ति ।
(iii) माधवः उदरः कथयति – भवतु भवतु कोलाहलं न कुर्वन्तु । वयं सर्वे माधवम् एव पृच्छामः कः श्रेष्ठः इति ।
(ग) निर्देशानुसारं उत्तरत-
(i) ‘शक्ति’ इति पदस्य पर्याय पदं चित्वा लिखत-
(क) बलम्
(ख) जलं
(ग) भक्तिं
उत्तर :
(क) बलम्
(ii) ‘चलामि’ इति अत्र कः पुरुषः चित्वा लिखत 1
(क) प्रथम पुरुष:
(ख) मध्यम पुरुषः
(ग) उत्तम पुरुषः
उत्तर :
(ग) उत्तम पुरुषः
(iii) ‘अहं नेत्राभ्याम् पश्यामि’ अस्मिन् वाक्ये क्रियापदं किं चित्वा लिखत-
(क) अहं
(ख) नेत्राभ्याम्
(ग) पश्यामि
उत्तर :
(ग) पश्यामि
वाक्येषु रेखांकितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-
(वाक्यों में रेखांकित पदों से प्रश्न निर्माण कीजिए)
(i) माधवः स्वपने स्वशरीरस्य अङ्गानि दृष्टवान्।
(ii) कर्णः स्मितं कृत्वा कथयति ।
(iii) भवन्तः सबलाः भवन्ति ।
(iv) माधव: विचारयति ।
(v) सः नेत्राभ्याम् पश्यति।
उत्तर :
(i) माधवः स्वपने कस्य अङ्गानि दृष्टवान्?
(ii) कः स्मितं कृत्वा कथयति ?
(iii) के सबलाः भवन्ति ?
(iv) क: विचारयति ?
(v) सः काभ्याम् पश्यति?
पट्टिकात् समुचितं पदं चित्वा रिक्तस्थानं पूरयत-
द्वौ पादाभ्याम्, नेत्रेण, मुखेन, एकः, नेत्राभ्याम्
(i) मोहनः __________ काण: ‘अस्ति।
(ii) गायक: __________ अन्धः अस्ति ।
(iii) नरस्य __________ कर्णौ स्तः ।
(iv) मुखे __________ नासिका भवति ।
(v) नरः __________ जल पिबति ।
(vi) अहम् __________ चलामि ।
उत्तर :
(i) मोहन: नेत्रेण काणः अस्ति ।
(ii) गायक: नेत्राभ्याम् अन्ध अस्ति।
(iii) नरस्य द्वौ कर्णौ स्तः ।
(iv) मुखे एक: नासिका भवति ।
(v) नरः मुखेन जलं पिबति ।
(vi) अहम् पादाभ्याम् चलामि ।
पर्यायपदानां समुचितं मेलयत-
(पर्याय पदों का उचित मेल कीजिए |)
| (क) | (ख) |
| (i) नेत्रम् | (क) चरणाभ्याम् |
| (ii) झटिति | (ख) मन्दहासः |
| (iii) पदाभ्याम् | (ग) नयनम् |
| (iv) सबलाः | (घ) शीघ्रम् |
| (v) स्मितं | (ङ) बलवन्तः |
उत्तर :
| (क) | (ख) |
| (i) नेत्रम् | (ग) नयनम् |
| (ii) झटिति | (घ) शीघ्रम् |
| (iii) पदाभ्याम् | (क) चरणाभ्याम् |
| (iv) सबलाः | (ङ) बलवन्तः |
| (v) स्मितं | (ख) मन्दहासः |
उचित क्रियापदेन रिक्त स्थानाति पूरयत
(उचित क्रिया पदों से रिक्त स्थानों की पूर्ति कीजिए)
(क) तानि परस्परं चर्चा ……….. ( कुर्वन्ति / कुर्वन्ति स्म )
(ख) कर्णः स्मितं ….. । (कथयति / कथयन्ति)
(ग) भवन्तः सर्वे सबलाः ………. । ( भवति / भवन्ति)
(घ) भवतु कोलाहलं न ………। ( कुर्वन्तु / कुर्वतु)
(ङ) अहं नयनाभ्याम् ……… । ( पश्यति / पश्यामि)
(च) मम कारणेन भोजनं ……….. । (करोति / करोमि)
उत्तर :
(क) तानि परस्परं चर्चां कुर्वन्ति स्म ।
(ख) कर्णः स्मितं कृत्वा कथयति ।
(ग) भवन्तः सर्वे सबलाः भवन्ति ।
(घ) भवतु कोलाहलं न कुर्वन्तु ।
(ङ) अहं नेत्राभ्याम् पश्यामि ।
(च) मम कारणेन भोजनं करोति ।
MCQ Questions for Class 6 Sanskrit Chapter 14 अहह आः च with Answers
मञ्जूषायाः सहायतया गद्यांश पूरयत। (मञ्जूषा की सहायता से गद्यांश पूरा कीजिए।)
Complete the extract with help from the box.
अवकाशम्, अवकाशस्य, आनय, इव, एवम्, सेवायाम्, दास्यामि, परिश्रमी, चतुरः
अजीजः सरलः …………….. च आसीत्। सः स्वामिनः एव …………………. लीनः आसीत्। एकदा सः गृहं गंतुम् ………………. वाञ्छति। स्वामी ……………. आसीत्। सः चिंतयति-‘अजीजः ……………… न कोऽपि अन्यः कार्यकुशलः। एष …………. अपि वेतनं ग्रहीष्यति।’ ……………… चिंतयित्वा स्वामी कथयति-‘अहं तुभ्यम् अवकाशस्य वेतनस्य च सर्वं धनं ………….. । परम् एतदर्थं त्वं वस्तुद्वयम् …………………
Answer
Answer:
परिश्रमी, सेवायाम्, अवकाशम्, चतुरः, इव, अवकाशस्य, एवम्, दास्यामि, आनय।
गद्यांश पठित्वा अधोदत्तान् प्रश्नान् उत्तरत। (गद्यांश पढ़कर निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर दीजिए।)
Read the extract and answer the following questions.
अजीजं दृष्ट्वा स्वामी चकितः भवति। स्वामी शनैः शनैः पेटिकाम् उद्घाटयति। पेटिकायां लघुपात्रद्वयम् आसीत्। प्रथमं सः एकं लघुपात्रम् उद्घाटयति। सहसा एका मधुमक्षिका निर्गच्छति। तस्य च हस्तं दशति। स्वामी उच्चै वदति-“अहह!।” द्वितीय लघुपात्रम् उद्घाटयति। एका अन्या मक्षिका निर्गच्छति। सः ललाटे दशति। पीडितः सः अत्युच्चैः चीत्करोति-“आः” इति। अजीजः सफलः आसीत्। स्वामी तस्मै अवकाशस्य वेतनस्य च पूर्णं धनं ददाति।
Question 1.
(क) अजीजं दृष्ट्वा कः चकित:? ………………….
(ख) स्वामी काम् उद्घाटयति? ………………..
(ग) लघुपात्रद्यम् कस्याम् आसीत्? ………………
(घ) पात्रात् का निर्गच्छति? …………………..
Answer
Answer:
(क) स्वामी
(ख) पेटिकाम्
(ग) पेटिकायाम्
(घ) मधुमक्षिका
Question 2.
(क) अन्या मधुमक्षिका किं करोति?
(ख) तदा स्वामी किं करोति?
Answer
Answer:
(क) अन्या मधुमक्षिका ललाटे दशति।
(ख) तदा स्वामी अत्युच्यैः (अति + उच्चैः) चीत्करोति।
Question 3.
(क) ‘नीचैः’ इति पदस्य विलोमं लिखत।
(ख) ‘विस्मितः’ इति पदस्य पर्यायं लिखत।
Answer
Answer:
(क) उच्चैः।
(ख) चकितः।
Question 4.
यथानिर्देशं रिक्तस्थानि पूरयत। यथा
एकं लघुपात्रम्।
(i) …………. पेटिका।
(ii) …………… सेवकः
Answer
Answer:
(i) एका।
(ii) एकः।
मधुमक्षिका निर्गच्छति। मधुमक्षिकाः निर्गच्छन्ति।
(i) सा दशति। ……………… …………..
(ii) सः उद्घाटयति। ……………… ……………
Answer
Answer:
(i) ताः दशन्ति।
(ii) ते उद्घाटयन्ति।
Question 5.
लङ्लकारे परिवर्तयत-
(i) स्वामी चकितः भवति।
(ii) सः चकितः भवति।
Answer
Answer:
(i) स्वामी चकितः अभवत्।
(ii) सः उच्चैः अवदत्।
लुट्लकारे परिवर्तयत
(i) स्वामी चीत्कारं करोति।
(ii) स: उच्चैः वदति।
(iii) सः तस्मै पूर्णं धनं ददाति।
Answer
Answer:
(i) स्वामी चीत्कारं करिष्यति।
(ii) सः चकितः भविष्यति।
(iii) सः तस्मै पूर्ण धनं दास्यति।
मञ्जूषातः उचितं क्रियापदं चित्वा वाक्यपूर्तिं कुरुत- (मञ्जूषा की सहायता से उचित क्रियापद चुनकर वाक्य पूरे कीजिए)
Pick out the correct options and complete the sentences.
प्रार्थयति, परिभ्रमति, पश्यति, प्राप्नोति, प्राप्स्यति, मिलति, निर्गच्छति, पृच्छति।
एतत् श्रुत्वा अजीजः वस्तुद्वयम् आनेतुं …………….. । सः इतस्ततः ………………..। जनान् ……………….| आकाशं ……………… धरां ……………| परं सफलतां नैव ………………. । चिंतयति,
परिश्रमस्य धनं सः नैव। कुत्रचित् एका वृद्धा ………………
Answer
Answer:
निर्गच्छति, परिभ्रमति, पृच्छति, पश्यति, प्रार्थयति, प्राप्नोति, प्राप्स्यति, मिलति।
यथानिर्देशम् लकारपरिवर्तन कृत्वा वाक्यानि पुनः लिखत। (निर्देशानुसार लकार बदलकर वाक्य पुनः लिखिए।)
Change tense as per directions and rewrite the sentences.
(क) अहं तुभ्यं सर्वं धनं दास्यामि। – (लट्लकारे)
(ख) सः आकाशं पश्यति। – (लङ्लकारे)
(ग) अजीज! त्वम् वस्तुद्यम् आनयति। – (लोटलकारे)
(घ) अजीजः सफलः अभवत्। – (लुटलकारे)
(ङ) अजीजः कार्यकुशलः आसीत्। – (लट्लकारे)
Answer
Answer:
(क) अहं तुभ्यं सर्वं धनं ददामि।
(ख) सः आकाशं अपश्यत्।
(ग) अजीज! त्वम् वस्तुद्वयम् आनय।
(घ) अजीजः सफलः भविष्यति।
(ङ) अजीजः कार्यकुशलः अस्ति।
उचितेन विकल्पेन रिक्तस्थानानि पूरयत- (उचित विकल्प द्वारा रिक्त स्थान भरिए)
Fill in the blanks with the correct option.
1. (i) सहसा एका …………….. निर्गच्छति। (वृद्धा, पेटिका, मधुमक्षिका)
(ii) अजीजः ……………. आनेतुं निर्गच्छति। (लघुपात्रम्, वस्तुद्वयम्, धनम्)
(iii) सः ताम् सर्वां ……………. श्रावयति। (कथाम्, वृद्धाम्, व्यथाम्)
(iv) कुत्रचित् एका वृद्धा …………….. (मिलति, कथयति, ददाति)
(v) स्वामी …………….. पेटिकाम् उद्घाटयति। (उच्चैः, शनैः शनैः, एकदा)
Answer
Answer:
(i) मधुमक्षिका
(ii) वस्तुद्वयम्
(iii) व्यथाम्
(iv) मिलति
(v) शनैः शनैः।।
2. (i) अजीजः स्वामिनः ………….. लीनः आसीत्। (सेवा, सेवाम्, सेवायाम्)
(ii) सः चिंतयति ………. धनं सः नैव प्राप्स्यति। (परिश्रमी, परिश्रमस्य, परिश्रमः)
(iii) सहसा ……………. मधुमक्षिका निर्गच्छति। (एकः, एका, एकम्)
(iv) अजीजं …………. स्वामी चकितः भवति। (दृष्ट्वा, द्रष्टुम्, पश्यति)
(v) मधुमक्षिका ……………. दशति। (हस्तः, हस्तम्, हस्तेन)
Answer
Answer:
(i) सेवायाम्
(ii) परिश्रमस्य
(iii) एका
(iv) दृष्ट्वा
(v) हस्तम्।
3. (i) अजीजः गृहं गन्तुम् अवकाशं …………….. (पृच्छति, वाञ्छति, मिलति)
(ii) सः सफलतां नैव …………….. (पश्यति, परिभ्रमति, प्राप्नोति)
(iii) प्रथमं सः एकं लघुपात्रम् ………………… (निर्गच्छति, ददाति, उद्घाटयति)
(iv) अन्या मक्षिका ललाटे ……………….. (ददाति, दशति, चीत्करोति)
(v) कुत्रचित् एका वृद्धा …………… (श्रावयति, चिन्तयति, मिलति)
Answer
Answer:
(i) वाञ्छति
(ii) प्राप्नोति
(iii) उद्घाटयति
(iv) दशति
(v) मिलति।